Zmiany w prawie spadkowym

W związku z coraz częściej pojawiającymi się problemami związanymi ze śmiercią osób poza granicami ojczystego kraju, bądź z pozostawieniem majątku poza granicą zostało przyjęte europejskie rozporządzenie 650/2012 w sprawie międzynarodowego dziedziczenia wprowadzający zmiany w prawie spadkowym. Rozporządzenie to tworzy uproszczone ramy prawne dla osób mających interesy osobiste i majątkowe, a więc mówiąc prościej – zamieszkujących, pracujących i posiadających majątek w co najmniej dwóch krajach zarówno należących, jak i nienależących do Unii Europejskiej.

Rozporządzenie weszło w życie 16 sierpnia 2012 r. i będzie miało zastosowanie do spadków otwartych nie wcześniej niż 17 sierpnia 2015 r., a więc do spadków po osobach zmarłych po tej dacie.

Rozporządzenie wskazuje prawo ostatniego miejsca zwykłego pobytu zmarłego jako właściwe dla określenia zarówno właściwości sądu orzekającego co do ogółu spraw dotyczących spadku, jak i właściwości prawa. W przypadku osób posiadających obywatelstwo więcej niż jednego kraju wprowadza także możliwość wyboru prawa jednego z państw, którego spadkodawca jest obywatelem, jako prawa właściwego do dziedziczenia po nim. Jest to niezwykle istotne dla rodzin osób przebywających i pracujących za granicą. W ich sytuacji brak wyboru prawa krajowego będzie oznaczał przeprowadzenie procedury spadkowej według prawa państwa ostatniego zwykłego pobytu zmarłego, z wyłączeniem prawa polskiego, co będzie się wiązało ze znacznymi kosztami, a w przypadku gdy miejsce to było poza terytorium Unii Europejskiej dodatkowo dojdzie konieczność ustalenia ewentualnej kolizji brzmienia przepisów.

Aby ustalić miejsce zwykłego pobytu, organ zajmujący się sprawą spadkową dokona ogólnej oceny okoliczności życia zmarłego w latach poprzedzających jego śmierć i w chwili jego śmierci, uwzględniając wszystkie istotne elementy faktyczne, w szczególności czas trwania i regularność obecności zmarłego w danym państwie oraz warunki i powody tej obecności.

Rozwiązaniem, które zagwarantuje postępowanie spadkowe zgodne z prawem polskim jest napisanie testamentu, w którym Testator dokona wyboru tego właśnie prawa w przedmiocie dziedziczenia po nim. Testament zawierający jedynie taki zapis spowoduje, że do spadku powołane zostaną osoby zgodnie z brzmieniem kodeksu cywilnego, ale nie będzie wątpliwości co do prawa, według jakiego ma przebiegać procedura spadkowa ani związanych z tym kłopotów.